آشنایی با لایه ها در نورپردازی: محیطی، وظیفه ای، تأکیدی

لایه ها در نورپردازی

« هیچ وسیله روشنایی واحدی وجود ندارد که همه‌ی چیزهای موجود در یک اتاق را به اندازه‌ی کافی روشن کند».

رندال وایتهد Randall Whitehead متخصص نورپردازی منازل مسکونی

استفاده از چند منبع روشنایی در خانه و فضاهای تجاری، شامل نورپردازی وظیفه ای، تأکیدی و محیطی، به شما کمک می‌‌کند تا بتوانی با استفاده از یک طراحی منعطف و کاربردی به آن فضاها جان ببخشید. پیاده سازی لایه ها در نورپردازی و استفاده از چندین منبع نوری اجازه می دهد تا از یک اتاق روشن که در روز برای کار از آن استفاده می‌کردید، به آرامی  به یک فضای پیچیده برای سرگرمی در عصر، یا یک اتاق کم نور برای تماشای فیلم، منتقل شوید. همه‌ی این منایع روشنایی در کنار یکدیگر، یعنی نورپردازی محیطی، وظیفه ای  و تأکیدی از لحاظ دیداری و کارکردی به فضایی متعادل منتهی می‌‌شود. نخستین لایه نورپردازی، روشنایی محیطی است.

لایه ها در نورپردازی: لایه نورپردازی محیطی

این نوع نورپردازی باید روشنایی عادی وبدون خیرگی نور را در فضا ایجاد کند. بسته به زمان روز یا مقدار روشنایی طبیعی که به داخل می‌‌آید می‌‌توانید از نور خورشید برای روشن کردن سقف، کف و دیوارها استفاده کنید.

سؤال اینکه برای روشن کردن اتاق‌تان چه میزان نور لازم دارید؟ قبل از پرداختن به اینکه چه مقدار نور نیاز دارید باید نخست معلوم شود چگونه خروجی نور لامپ را اندازه گیری کنید. بهترین راه برای دسته‌بندی روشنایی لامپ‌های رشته‌ای لومن آن است (نه وات). به زبان ساده لومن‌ها‌‌ مقیاسی برای مقدارکل نور قابل رویت از لامپ یا انواع منابع نور است. به عنوان یک قانون کلی 20 لومن در هر متر مربع برای ایجاد روشنایی محیطی کافی لازم است. به طور متوسط روشن کردن اتاق نشیمنی با ابعاد 22 مترمربع به حدود 5000 لومن نیاز دارد (البته به صورت پراکنده و از منابع مختلف).

ابزارهای  روشنایی در لایه محیطی

به عنوان راهنمایی برای انتخاب نور محیطی کامل، دراینجا  تجهیزات روشنایی و انواع چراغ های دکوراتیو برای هر هدف معرفی می‌‌شود:

• نور روز: نور طبیعی که از پنجره‌ها‌‌ به داخل می‌‌آید، نور خورشید برای ایجاد روشنایی داخلی سودمند در طی روز.
• چراغ‌ها‌‌ی توکار و نیمه توکار Flush mount : طراحی شده برای پوشاندن سقف، چراغ‌ها‌‌ی توکار و نیمه توکار سقفی برای روشنایی فضاهایی با سقف‌ها‌‌ی کوتاه، مناسب است.

• لوستر Chandelier: لوسترها که از شمعدان‌ها‌‌ی کلاسیک تکامل یافته‌اند دارای قاب منشعبی هستند که به لامپ‌ها‌‌ی متعددی مجهز است تا فضای اطراف را روشن کند.
• چراغ‌ها‌‌ی آویز Pendant: وسایل روشنایی تکی که از سقف یا سیستم روشنایی خطی آویزان می‌‌شود و معمولا با استفاده از زنجیر یا میله فلزی معلق نگه داشته می‌‌شوند. از آنجا که تعداد لامپ‌ها‌‌ی این چراغ‌ها‌‌ معمولا از لوسترها کمتر است درصورت نیاز به نور بیشتر از چراغ‌ها‌‌ی آویز متعدد استفاده می‌‌شود. نصب چراغ‌ها‌‌ی آویز به صورت مستقیم یا خوشه‌ای روی میز ناهارخوری یا آشپزخانه، روشی کلاسیک برای آویختن این نوع چراغ‌ها‌‌ است.

• چراغ دیوارکوب Wall Sconce: چراغ روشنایی است که روی دیوار نصب می‌‌شود. دیوارکوب روبه بالا نور را به سمت سقف هدایت می‌‌کند و درنتیجه نور ملایم محیطی را ایجاد می‌‌کند.
• چراغ دکوراتیو
  چراغ دفنی
  قاب هالوژن
  چراغ پارکتی

• چراغ ایستاده Torchiere : اینها را با لامپ‌ها‌‌یی که روی کف نصب شده وبرای تامین روشنایی وظیفه ای استفاده می‌‌شوند اشتباه نگیرید. ارتفاع مشعل بیشتر و دارای نور روبه بالا است. در مشعل‌ها‌‌، نور از سقف منعکس می‌‌شود تا فضای بیشتری از اطراف را روشن کند.

• نورهای مخفی Cove: نورپردازی مخفی در کناره‌ها‌‌، فرورفتگی‌ها‌‌، سقف‌ها‌‌ی بلند و دیوارها معمولا شامل وسایل روشنایی با معماری باریک و منعطف (مانند چراغ‌ها‌‌ی نواری LED) است که به راحتی قابل مشاهده نیستند و نور را به سمت سقف هدایت می‌‌کنند.

پس از ایجاد نورپردازی محیطی، برای روشنایی بیشتر فضا می توان از دیگر ابزارهای نورپردازی، جهت از بین بردن سایه ها و ایجاد روشنایی محلی استفاده کرد.

لایه ها در نورپردازی: لایه نورپردازی وظیفه ای

در حین فعالیت‌ها‌‌ی داخل خانه، چراغ‌ها‌‌ی مخصوص انجام کار خاص، نه تنها این امکان را می‌‌دهد تا اجزای کاری را که انجام می‌‌دهید ببینید بلکه سطح مناسبی از روشنایی متمرکز و مورد نیاز برای انجام فعالیتی خاص را بدون هیچ فشاری فراهم می‌‌کند.

ابزارهای  روشنایی در لایه وظیفه ای

گزینه‌ها‌‌ی روشنایی کاری عبارتند از:

• چراغ آویز: چراغ‌ها‌‌ی آویز رو به پایین می‌‌توانند به عنوان تامین کننده روشنایی وظیفه ای، برای خواندن کتاب یا کارکردن روی اشیاء عمل کنند.

• لامپ رومیزی: این لامپ‌ها‌‌ی قابل حمل در طیف وسیعی از مدلها و متناسب با محیط کار شما ارائه می‌‌شود. اعم از اینکه برای خواندن یا نوشتن به نور احتیاج داشته باشید یا خیر چراغ رومیزی به شما کمک می‌‌کند تا عملکرد بهتری داسته باشید. این چراغ‌ها‌‌ اغلب قابل تنظیم هستند (از نظر روشنایی و جهت) و مقدار مناسبی از نور را ارائه می‌‌نمایند.

• چراغ‌ها‌‌ی زیر کابینتی: این چراغ‌ها‌‌ راه حل مناسبی برای میزهای آشپزخانه و گوشه‌ها‌‌یی هستند که نور کافی ندارند. نور پردازی زیر کابینت می‌‌تواند مکان‌ها‌‌ی آماده‌سازی غذا را روشن کنند و سایه‌ها‌‌ی ناشی از نورپردازی کابینت‌ها‌‌ و لبه‌ها‌‌ را از بین می‌‌برد.

نورپردازی وظیفه ای و محیطی درکنار یکدیگر به ایجاد محیطی روشن و پر از عناصر روشنایی عمومی‌‌و کارکردی منتهی می‌‌شود. اما نورپردازی عمومی‌‌ (محیطی) و کارکردی (وظیفه ای) ممکن است کمی‌‌خسته کننده باشد. از این رو کمی‌‌چاشنی به آن اضافه می‌‌کنیم و از نورپردازی متمرکزیا تأکیدی برای افزودن روشنایی بیشتر استفاده می‌‌کنیم.

لایه ها در نورپردازی: نورپردازی تأکیدی

تزیینات دیوار، عکس‌ها‌‌ و جزییات معماری منحصر به فرد در حضور نور توجه بیشتری را به خود جلب می‌‌کنند. زیرا نور ویژگی‌ها‌‌، عمق وابعاد آنها را برجسته می‌‌نماید. به عنوان یک قاعده کلی، نور متمرکز باید سه برابر روشن تر از روشنایی محیط اطراف باشد تا بیشترین تاثیر را داشته باشد.

ابزارهای نورپردازی تأکیدی رایج

• چراغ های دیواری دکوراتیو : دیوارکوب‌ها‌‌ که درهر شکل، اندازه و سبکی ساخته می‌‌شوند برای ایجاد نقاط کانونی روی دیوار مناسب هستند. قرار گرفتن دیوارکوب در طرف مقابل شئی چشم را به سمت آن شئی تزیینی می‌‌کشاند. اگر در تصویر هیچ دکوراسیونی وجود نداشته باشد دیوارکوبی که دارای نور بالا وپایین است شبح شیشه‌ای و سایه‌ها‌‌ی زیبایی را روی دیوار ایجاد می‌‌کند که می‌‌تواند چشم‌انداز زیبایی به راهرو یا ورودی منزلتان بدهد.

• 

• 

• چراغ‌ها‌‌ی بالا تابلو: این نوع چراغ ها مستیقا نظرها را به سمت هنر زیبایتان جلب می‌‌کند. این چراغ‌ها‌‌ می‌‌توانند جزئیات را برجسته کنند و به رنگ‌ها‌‌ی به کار رفته در آن اثر هنری جان ببخشند. نصب چراغ‌ها‌‌ی تصویری ساده بوده و اغلب  دارای دوشاخه هستند که به کار الکتریکی نیازی ندارند.

• 

• 

• چراغ‌ها‌‌ی دفنی یا توکار : این چراغ‌ها‌‌ را می‌‌توان برای روشن کردن فرورفتگی‌ها‌‌ی غیرقابل رویت نصب کرد و دربسیاری از موارد آنها را طوری تنظیم کرد که بر روی یک شئی متمرکز شوند یا دیوار مجاور را روشن کنند.
• چراغ‌ها‌‌ی ریلی یا مونوریل: این چراغ‌ها‌‌ دارای سری‌ها‌‌ی مختلف قابل تنظیم و نورافکن‌ها‌‌ی متعددی هستند که درامتداد سیستم رشته ای یا ریلی نصب می‌‌شود و نورهایی متمرکز را در جهات مختلف ساطع می‌‌کنند. توجه به این نکته مهم است که بسته به روشنایی و نوری که این چراغ‌ها‌‌ پراکنده می‌‌کنند هر دو وسایل روشنایی تأکیدی و وظیفه ای می‌‌توانند واقعا نور محیطی کافی را نیز ارائه نمایند.

استفاده از همه این چراغ‌ها‌‌ با یکدیگر و کنترل آن

آنچه در مقاله به آن پرداخته شد اصول اولیه‌ی لایه‌بندی نور است. با آن که در اینجا فضای کافی برای توضیح بیشتر در خصوص آنها وجود ندارد حداقل دو عنصر دیگر برای لایه‌بندی نور وجود دارد که می‌‌توان آنها را بررسی کرد و عبارتند از: لامپ‌ها‌‌ی رشته‌ای و کنترل کننده‌ها‌‌ی روشنایی مناسب.

نوع لامپی که انتخاب می‌‌کنید بر نتیجه‌ی لایه‌بندی نور شما تاثیر چشمگیری دارد. قصد دارید کار را با انتخاب لامپ‌ها‌‌یی شروع کنید که دارای دمای رنگ سرد (4000K یا بیشتر) یا گرم (2700- 3000K) هستند.

و وقتی طرح کلی لایه بندی نور  مناسب را به دست آوردید گام بعدی در دست داشتن کنترل کامل تنظیمات آن نورپردازی است. وقتی کنترل نور مناسبی داشته باشید تنظیم نور و حالت در آن اتاق کاری آسان خواهد بود. این یعنی دستگاه کنترل مرکزی برای روشن وخاموش کردن چراغ‌ها‌‌ و به ویژه کم کردن نور آنها. بسیاری از سیستم‌ها این امکان را به شما می‌دهند تا با فشردن یک دکمه «حالت‌ها‌‌ی از قبل تنظیم تنظیم شده را فعال کنید.

پرسش‌ها‌‌یی که برای نورپردازی باید از خودتان بپرسید؟

اکنون که با انواع لایه‌بندی‌ها‌‌ی نور آشنا شدید باید سوال‌ها‌‌یی را از خود بپرسید. برای پیدا کردن چراغ‌ها‌‌یی متناسب با سلیقه و بودجه‌تان می‌‌توانید با یک طراح نورپردازی مشورت کنید. تقریبا در هر فضایی به نوعی نورپردازی وظیفه ای نیاز دارید و نور محیطی و تأکیدی که بقیه فضا را پوشش دهد. قبل از آنکه طراح از محیط مورد نظر شما بازدید کند، جستجو و نصب چراغ‌ها‌‌ را انجام داده باشید. هنگام برنامه‌ریزی برای طراحی نورپردازی خود وقت بگذارید و سوالات مرتبط با سبک زندگی، اولویت‌ها‌‌، عملی بودن و رنگ بندی را درنظر بگیرید.

سبک زندگی:

اتاق مورد نظرتان چه کاربردی دارد؟ چه کارها و فعالیت‌ها‌‌یی باید در آن اتاق انجام دهید؟ آشپزی کنید یا فیلم ببینید؟ شستن لباس یا انجام تکالیف؟ باید کاملا بدانید آیا می‌‌توایند از پس هزینه آن برآیید؟ نمی‌‌خواهید که هنگام تماشای تلویزیون یا استراحت نور زیادی در اتاق داشته باشید. ارزیابی عادات روزمره و برنامه‌ها‌‌ی احتمالی‌تان این اطمینان را به شما می‌‌دهد که استفاده از مقدار نور مناسب را برای اتاق‌تان برنامه‌ریزی کرده‌اید.

اولویت‌ها‌‌:

دوست دارید اتاق‌تان چه ویژگی‌ها‌‌یی داشته باشد و آیا چیزی وجود دارد که بخواهبد بیشتر جلب توجه کند؟ مثلا برخی افراد تمایل دارند نورهای متمرکز را بر روی دیوارهای دارای بافت یا قفسه کتاب خود متمرکز نمایند درحالیکه برخی دیگر دوست دارند توجه بازدیدکنندگان به سمت شومینه یا عکس‌ها‌‌ی خانوادگی‌شان جلب شود. به این فکر کنید که از چه نوع وسایل روشنایی استفاده می‌‌کنید و آنها را دوست ندارید؟ اگر لوسترها یا دیوارکوب‌ها‌‌ی‌تان قدیمی‌‌شده‌اند به جای آنها چراغ‌ها‌‌ یا لامپ‌ها‌‌ی ریلی جدید نصب کنید. وسایل روشنایی و سبک آنها باید بررسی شوند؛ این منطقی نیست از نوری استفاده کنید که از آن متنفر هستید.

عملی بودن:

آیا این اتاق بازسازی شده یا به تازگی ساخته شده است؟ در ساخت و سازهای جدید راحت‌تر می‌‌توان طراحی نورپردازی را انجام داد. این ایده در خصوص فضاهایی که بازسازی می‌‌شوند نیز صدق می‌‌کند. اگر این ایده را در مقیاسی بزرگ به کار گیریم می‌‌توان کل سقف را با نورپردازی مناسب جایگزین کرد. هنگام بازسازی محل سیم کشی‌ها‌‌ و پریزهای برق را مشخص کنید. بسیاری از خانه‌ها‌‌یی که جدیدا ساخته می‌‌شوند محل هایی برای چراغ های دفنی درنظر گرفته شده است. بنابراین بازسازی می‌‌تواند فقط شامل تعویض یا اضافه کردن چند وسیله اصلی باشد.

طرح رنگ:

می‌‌خواهید چه حالتی ایجاد کنید؟ دنج وگرم یا روشن و مطبوع؟ دمای رنگ و خروجی لومن لامپ‌ها‌‌یی که انتخاب می‌‌کنید می‌‌توانند رنگ اتاق شما را از پرتوهای آفتابی نور روز به روشنایی خودمانی نزدیک شومینه مبدل سازد. به خاطر داشته باشید که رنگ‌ها‌‌ی تیره نور بیشتری جذب می‌‌کنند یعنی باید در اتاق‌ها‌‌یی که رنگ تیره دارند یا مبلمان تیره در آنها استفاده می‌‌شود شدت نور یا تعداد چراغ‌ها‌‌ را افزایش دهید.